БҚДА жанар-жағармай нарығында толық монополия туралы мәлімдеді
Экономиканы монополиядан арылту бойынша БҚДА жүргізіп жатқан жұмыс шеңберінде теріс тренд, яғни тауар нарықтарында мемлекеттің қатысуының өсуі байқалады, басқаша айтқанда, мемлекеттік монополия орнауда
Астана. 20 сәуір. KAZAKHSTAN TODAY - Форумда бастап берген ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Төрағасы Марат Омаров іс-шара монополияға қарсы ведомстволар, мемлекеттік органдар, сарапшылар қауымдастығы мен бизнес арасында бәсекелестікті қорғау және монополияға қарсы реттеу мәселелері бойынша практикалық тәжірибе мен білім алмасуға арналған кәсіби алаң болып екенін атап өтті, деп хабарлайды ведомствоның баспасөз қызметі.
Экономиканы монополиядан арылту бойынша БҚДА жүргізіп жатқан жұмыс шеңберінде теріс тренд, яғни тауар нарықтарында мемлекеттің қатысуының өсуі байқалады, басқаша айтқанда, мемлекеттік монополия орнауда.
Мемлекеттің бизнеске қатысуы айтарлықтай кеңейіп келеді, дегенмен ол тек азаюы керек, тіпті ол бұрын болмаған салаларда да. Бұл тіпті әр адамның күнделікті өмірінде нарықтарда да бар", - дегенді қоса кетті Марат Омаров.
ЖЖМ көтерме нарығының 80% - мұнай саласында өндіруден бастап ЖЖМ сатуға дейін мемлекет ҚазМұнайГаз арқылы үстемдік етіп, бақылап келеді. Іс жүзінде толықтай нарықта монополия және тиімсіз басқару жүйесі, сондықтан онда тапшылық, қымбатшылық, нарықта қажетті бақылаудың болмауы және ресурстарға қол жеткізу мәселелері әлі де бар.
ҚазМұнайГаз ресурстарының ашық және тиісті бөлінуін қамтамасыз ету үшін өтінімдерді қабылдау және іріктеу шарттарымен негізгі қуатқа тең қол жеткізу қағидалары қабылданатын болады. Осы мақсатта биржалық сауда-саттықты ұлғайту жоспарланған. Мұнайды қайта өңдеуге қол жеткізуді шектеу мүмкіндіктерінің күшеюіне байланысты Инфрақұрылымға қол жеткізу ережелері де қабылданатын болады.
Әуе тасымалы нарығында сұраныс пен ұсынысты толық бақылайтын мемлекеттік компаниялар тобы - Ұлттық авиатасымалдаушы және онымен үлестес компаниялар басым. Мемлекеттің қатысуымен авиакомпаниялардың активтерін бөлу мәселесі әлі күнге дейін өз шешімін таппады.
Нәтижесінде, нарықтың қолданыстағы құрылымы баға бәсекелестігі, шығындарды оңтайландыру үшін ынталандыруды азайтады. Бұл рейстердің жүйелі кешігуіне және бағаның өсуіне әкеледі, нәтижесінде тұтынушылар зардап шегеді.
Қолданылатын динамикалық баға монополиялық нарықтарда жұмыс істемейді. Мысалы, авиакомпанияның ең жоғары тарифі бір маршрут бойынша ең төменгі тарифтен 4,5 есе асатын кейстер бар (67 743 / 14 743 тг.). Сондықтан, қазіргі жағдайда нарыққа жаңа авиатасымалдаушыларға қол жеткізу үшін "Ашық аспан" режимін күшейту мәселесі қарастырылуда.
Телекоммуникация нарығы жоғары шоғырланған, мемлекеттің нарықтағы үлесі 75%-ға дейін өсті. Қазақтелеком да аукционда радиожиілік спектрін сатып алды. Негізі бұл бизнеске сатылуы керек мемлекеттік ресурс еді. Демек, "Мемлекет өзіне өзі сатты" деген сөз.
Монополияландыру клиент үшін бәсекелестік деңгейі мен қызмет көрсету сапасының төмендеуіне себеп болды. Қазір Байланыс қызметтеріне тарифтердің біржақты көтерілуіне байланысты шағымдар ағыны жүріп жатыр. Жекелеген тарифтік жоспарлар бойынша құны 2 есе өсті (Алтел, ағымдағы жылдың 13 наурызынан бастап 1 минут сөйлесу/SMS үшін құнның 9-дан 18 теңгеге дейін өсуі).
Еркін РЖС-ның болмауы, экономикалық кедергілер бәсекеге қабілетті ұялы байланыс нарығын қалпына келтіру перспективасын төмендетеді. Үкіметтің бір ұялы байланыс операторын бөлу жоспары бар, бірақ әзірге оны іске асырудың нақты механизмі жоқ, өкінішке орай. Сондай-ақ, жеке операторлардың, мысалы, IT нарықтарында, аралас нарықтарға кіру әрекеттері байқалады.
Бүгінгі таңда Ұлттық инфрақұрылым операторы (ҚТЖ) мен жүк тасымалдаушыны ұйымдық - функционалдық бөлу, жеке тасымалдаушылардың инфрақұрылымға тең қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстары жоқ. Бұл теміржол тасымалының нақты бәсекеге қабілетті нарығын құрудың негізі.
Ұлттық жүк тасымалдаушы нарық үлесінің 95%-дан астамын алады және жеке тасымалдаушыларға қол жетімділік әлі де шектеулі. Магистральдық жол операторы өз компанияларына бірқатар артық мүмкіншіліктер берді. Ал бұл басқаларға тең жағдай жасауға кедергі. Магистральдық теміржол тарифтері өсуде. Өзінің ведомстволық бағынысты компанияларын толық мүмкіндіктерді таңу жайы жүріп жатыр.
ҚТЖ туралы айта отырып, БҚДА көп рет айтқан "Сары беттер ережелері", енді жұмыс істемейді. Сондай-ақ Кәсіпкерлік кодексінде күшін жоғалтқан 192-ші бап бар.
Мемлекеттік банк - Отбасы банкінің үлесі нарықтың 60%-дан астамын алып отыр. Екінші деңгейдегі банктердің тұрғын үй жинақтау жүйесіне қатысуына қолданыстағы тыйым салу және бюджеттік қаржыландыруға басымдықпен қол жеткізу осыған ықпал етеді. Бұл несие алушыларға шығындар тудырады. Бұл қызмет көрсету сапасы мен мерзімі, тұтынушыларға бағалау, нотариаттық және басқа да қызметтерді енгізу. Мұндай мысалдар әлі де көп, олар барлық маңызды салаларды қамтиды.
Сонымен қатар, бірыңғай операторлар санын одан әрі қысқарту бойынша жұмыстар жүргізілуде. 10 операторлық функциядан айыруды көздейтін түзетулер пакеті әзірленді. Бұл ұсыныстар Үкіметтің қарауына жіберілді.
Сонымен қатар, бүгінгі таңда заң деңгейінде арнайы құқық берілген, алдыңғы талдаумен қамтылмаған нарықтың өзге де субъектілері (барлығы 17) белгіленді. Олардың нарыққа әсерін бағалау үшін тиісті талдаулар жүргізіледі.
Бұрын жүргізілген талдау барысында белгіленген 17 операторды және 17 мемлекеттік монополия субъектісін реттеуді көздейтін мемлекеттік монополиялар субъектілерінің тізілімі, арнайы құқықтар бекітілді. Тізілім Агенттіктің сайтында жарияланған.
Дәрілік заттар нарығында СК- Фармация атты мемлекеттік оператор бар. Қазіргі уақытта дәрі-дәрмек бағасын толық мемлекеттік реттеу жүзеге асырылуды. Сондықтан препараттарға барлығына қолжетімді емес және картелизация бар.ъ
БҚДА кезең-кезеңмен реттеуді бастады, бірақ фармацевтикалық нарықтың әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, бәсекелестіктің даму деңгейін, дженериктердің болуын және т.б. ескере отырып, бұл мәселені жан-жақты қарау қажет. Ағымдағы жылы реттеудің бірінші кезеңі басталды- бұл бір ХПА шеңберінде 3-тен астам сауда атауларын өндірушілері бар 376 рецептсіз сатылатын препараттар.
Келесі кезең 2023-2024 жылдарға жоспарланған - бұл коммерциялық сегменттегі барлық басқа рецептсіз дәрі - дәрмектер және 2024-2025 жылдардағы соңғы кезең-коммерциялық сегменттегі рецепт бойынша дәрі-дәрмектерді реттеу.
Жалпы, БҚДА былтырғыдай, жекешелендіруді және бәсекелестік ортаға беруді жалғыз нұсқа ретінде ұсынады.
БҚДА жыл сайын Үкіметке ұсыныстар жібереді, бірақ, өкінішке қарай, ұсыныстар тізімі жыл сайын азайып келеді. Бұл жекешелендірудің үшінші толқыны және нақты нарықтық экономиканы құрудың соңғы мүмкіндігі. Осыған байланысты оны тиімді іске асыру қажет.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
тақырып бойынша жаңалықтар
2024 жылдың 10 айында Қазақстанның теңіз порттары арқылы 6,2 млн тонна жүк тасымалданды
2024 жылдың 10 айында Қазақстанның теңіз порттары арқылы 6,2 млн тонна жүк тасымалданды. Бұл туралы ҚР Көлік министрлігінің теміржол және су көлігі комитеті хабарлады.
Өткен жылмен салыстырғанда теңіз көлігі арқылы тасымалдау көлемі 3 % - ға, оның ішінде транзиттік жүктерді тасымалдау 18 % - ға өсті. Құрық паром кешені арқылы жүк автокөлік құралдарын өңдеуде 22 %-ға өсу байқалады. Ақтау порты арқылы өткен 27 мыңға жуық контейнерді қоса алғанда "Шығыс-Батыс" транзиттік қатынасындағы контейнер тасымалының көлемі 84 % - ға ұлғайған.
Сондай-ақ, биыл Құрық портының "Саржа" терминалы аталған кезеңде Түркия мен Иран бағытында шамамен 55 мың тоннаға жуық жүк (түсті металдар, аммофос, арпа) өңдеді. Сонымен қатар, Құрық портының "Ерсай" теңіз терминалынан 2024 жылы Қазақстан арқылы Әзірбайжаннан Өзбекстанға транзитпен 153 габаритті емес жүк тасымалданды.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Ислам даму банкі Қазақстанның су саласына $1,15 млрд инвестиция салады
Ислам даму банкі Қазақстанның су саласына $1,15 млрд инвестиция салады, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.
Тараптар Бакуде өтіп жатқан БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясында (COP29) тиісті келісімге қол қойды. Премьер-министрдің орынбасары - ұлттық экономика министрі Нұрлан Байбазаров бұл Ислам даму банкінің тарихындағы қаржыландырған ең көлемді жобасы екенін атап өтті.
Сонымен қатар Ислам даму банкі (ИДБ) Қазақстанның су саласын дамытуға $3,5 млн көлемінде өтеусіз грант бөлді.
Сондай-ақ ИДБ Су ресурстары және ирригация министрлігі әзірлеген "Климат өзгерісіне төзімді су ресурстарын дамыту" жобасын іске асыруға қатысады. Бұған дейін тараптар Жобаның бірінші кезеңі бойынша келіссөздер хаттамасына қол қойған болатын.
Қаржыландырылатын жобаның бірінші кезеңі Астана су қоймасын толықтыру жөніндегі жобаны қоса алғанда, 4 жаңа су қоймасын салуды және жұмыс істеп тұрған 4 су қоймасын реконструкциялауды, 115 каналды реконструкциялауды және күрделі жөндеуді қарастырады. Құрылыс жұмыстары Ақмола, Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Түркістан, Батыс Қазақстан, Жетісу облыстарында және Астана қаласында жүргізіледі.
Бұдан басқа, жоба ИДБ мен Министрлік арасындағы Қазақ Су шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының Су және өзен бассейндерінің мәселелерін зерделеудегі техникалық ынтымақтастықты, сондай-ақ су ресурстарының ақпараттық-талдау орталығы үшін ерте ден қою жүйелерін енгізуді бағалауды көздейді.
Оның ішінде "Қазсушар" республикалық мемлекеттік кәсіпорнын техникалық жарақтандыру және су ресурстарын басқаруды жетілдіру үшін автоматтандыру орталығын салу жоспарлануда.
Мемлекет басшысы су саласына инвестиция тартудың маңыздылығын бірнеше рет атап көрсетті. Біздің алдымызда су инфрақұрылымын жаңғырту және болып жатқан климаттық өзгерістерге бейімдеу міндеті тұр. Ислам даму банкі сияқты беделді институттың қаржыландыруы елімізге деген жоғары сенімді, жүргізіліп жатқан инвестициялық саясат пен әлеуметтік-экономикалық реформаларды куәландырады", - деп атап өтті Нұрлан Байбазаров.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Қазақстанға Шаньдундағы "Қытай-ШЫҰ" сауда-экономикалық аймағында 600 шаршы метр алаң бөлінеді
Қазақстанға Шаньдундағы "Қытай-ШЫҰ" сауда-экономикалық аймағында 600 шаршы метр алаң бөлінеді, деп хабарлайды ҚР Сауда және интеграция министрлігінің баспасөз қызметінен.
Қазақстанға Шаньдун провинциясының Циндао қаласында орналасқан "Қытай-ШЫҰ" өңірлік сауда-экономикалық ынтымақтастығының пилоттық аймағында өтеусіз негізде 250-ден 600 шаршы метрге дейінгі алаң берілетін болды. Аталған келісім Қазақстан Республикасының сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиевтің Қытайға жұмыс сапарының нәтижелерінің бірі болды. Сондай-ақ, министр Шаққалиев бастаған делегация Шаньдун провинциясының губернаторы Чжоу Найсянмен кездесті. Келіссөздердің негізгі тақырыбы Қазақстан мен Шаньдун арасындағы сауда-инвестициялық ынтымақтастықты нығайту болды.
Шаньдун өңірін 100 млннан астам халық мекендейді. Шаньдун Қытайдағы экономикасы әлдеқайда дамыған аймаққа жатады. Экономиканың негізін автомобиль, электроника, нефтехимия, металлургия және ауылшаруашылығы салалары құрайды. Маңызды ауылшаруашылық өнімдеріне бидай, жүгері және көкөніс кіреді.
Кездесу барысында сөз алған Шаньдун провинциясының губернаторы Чжоу Найсян Қазақстанмен ынтымақтастықты одан әрі дамытуға дайын екенін айтты.
Осы жылдың бірінші тоқсанында Қазақстаннан Шаньдунға экспорт көлемі 8 млрд юаньді құрады. Шаньдундық 45 компания Қазақстанға 2 млрд юань көлемінде инвестиция құйды. Министр мырза сіздің бұл сапарыңыз Қазақстан мен Шаньдун провинциясыарасындағы қарым -қатынасты одан әрі нығайтуға серпінбереді деп сенемін" - деді ол.
ҚР Сауда және интеграция министр Арман Шаққалиев Шаньдун губернаторының ыстық ықыласына ризашылығын білдіре отырып, екі ел Президенттерінің алға қойған тапсырмасына тоқталды.
Қазақстан мен Қытай мәңгілікке стратегиялық әріптес болып табылады. Біздің қарым-қатынасымызда жаңа алтын отыз жылдықты аштық. Өткен жылдың қортындысы бойынша Қытай Қазақстанның нөмірі бірінші сауда әріптесі болды. Екі ел арасындағы тауар айналымы 41 млрд АҚШ долларын құрады. Екі елдің көшбасшылары тауарайналымын 80 млрд АҚШ долларына дейін жеткізумақсатын қойды. Біз үшін экономикасы қарқынды дамыпжатқан Шаньдун провинциясы үлкен қызығушылық тудырып отыр", - деді министр.
Одан әрі қазақстандық делегация Шаньдун провинциясының "Shandong Hi-Speed Group", "Shandong Energy Group", "G-WEIKE", "Lingong Heavy Machinery", "Tsingtao" сияқты жетекші компанияларында болды. Аталған компаниялардың өндірістік қуаттарымен танысып, тау-кен және логистика салаларындағы ынтымақтастықтың ықтимал бағыттарын талқылады.
Tsingtao Beer Group" компаниясымен ауыл шаруашылық өнімдерін жеткізу мәселесі талқыланды. Сонымен қатар шиікзаттық емес экспортты ілгерлітеу мақсатында Семейдегі сыра зауытын қайта жандандыру мәселесі сөз болды. Осы зауыттан шыққан өнім Қазақстан нарығын ғана емес, Орталық Азия және ЕАЭО кіретін елдерді де қамтуға мүмкіндік береді.
Шаньдун Қытайдағы көлік жүйесі дамыған өңір болып табылады. Провинция Бейжің, Шанхай және тағы басқа қалалармен жоғары жылдамдықтағы теміржолдарымен байланысады. Әлемдік нарықтарға экспорттық өнімдерді жіберіп отырған Циндао мен Яньтае порттары халықаралық саудада маңызды рөл ойнайды.
Ал Цзинань қаласының мэрі Юй Хайтенмен кездесу барысында жоғары жылдамдықты темір жол бағыты және өнеркәсіптік кооперация, жасыл энергетика, мәдени-гуманитарлық салалардағы ынтымақтастық перспективалары талқыланды.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Мұнай-газ-химия өнімдерін өндіру көлемі 170 пайызды құрады
Ағымдағы жылдың 10 айының қорытындысы бойынша мұнай-газ-химия өнімдерін өндіру көлемі 460,7 мың тоннаны немесе өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 171,2%-ды құрады (2023 ж. - 269 мың тонна). Саланың барлық өнімдері бойынша өсім байқалады, деп хабарлайды ҚР Энергетика министрлігінің баспасөз қызметінен.
Оның ішінде:
метил-терт-бутил эфирі - 37,3 мың тонна немесе өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 14,6% (2023 ж. - 33,1 мың тонна);
полипропилен - 241 мың тонна немесе өткен жылдың сәйкес кезеңіне 56% (2023 ж. - 154,1 мың тонна);
- бензол - 26,6 мың тонна немесе өткен жылдың сәйкес кезеңіне 33% (2023 ж. - 20 мың тонна);
- параксилол - 109,4 мың тонна 6 есеге ұлғайды (2023 ж. - 17,8 мың тонна);
майлау материалдары - 46,2 мың тонна немесе өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 105,2% (2023 ж. - 43,9 мың тонна).
Өнімді өткізудің негізгі нарықтары ЕО, ТМД, Қытай, Түркия, Ресей елдері болып табылады.
Сондай-ақ салада қуаттылығы жылына 305 мың тоннаға дейін бутадиен және оның туындыларын, полиэтиленді өндіру бойынша жобалар іске асырылуда, іске қосу мерзімі 2030 жылға дейін жылына 1 250 мың тонна.
Осылайша Министрлік мұнай-газ секторын шикізаттық бағыттан қосылған құны жоғары өнім шығаруға, яғни мұнай-газ-химиясы өнеркәсібін дамытуға қайта бағдарлау бойынша жұмыс жүргізуде.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.