29.07.2022, 16:20 18641

Қазақстанда пияз бағасы 2 еседен астам өсті

Республика бойынша пияздың орташа бағасы 191 теңге болса, Алматы облысында пияздың ең жоғары бағасы 308 теңге көлемінде тіркелді.

НҰР-СҰЛТАН. 29 ШІЛДЕ - Қазақстанда жыл басынан бері ішкі нарықта пияз бағасы 2 есе өсті, бұл соңғы 4 жылдағы ең жоғары өсім, деп хабарлайды KAZAKHSTAN TODAY Орталық коммуникациялар қызметіне сілтеме жасап.

Пияздың жоғары өнімділігіне қарамастан, оның ішкі нарықтағы құны өте жоғары. Жыл басынан бері пияз бағасы 109 процентке (2 есе) өсті, бұл соңғы 4 жылдағы ең жоғары өсім. Апта сайынғы өсімі орта есеппен 2-3%-ке жетіп отыр", - деп хабарлайды ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі.

Қазақстанның ішкі нарығында пияздың қымбатуы көршілес нарықта пиязға сұраныстың артуы және экспорттық бағаның жоғары болуымен байланысты. Сондықтан Қазақстаннан көрші нарыққа пияз экспортының көлемі артты.

Еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында 20 шілде күні әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасы жөніндегі кеңесте пияз бағасының қалыптасуы қарастырылды.

Бұдан басқа, Ауыл шаруашылығы министрлігіне ішкі бағаны қалыптастыру мақсатында нарықтың осы өніммен қамтамасыз етілуіне талдау жасау, жергілікті атқарушы органдармен бірлесе отырып келісім-шарттар жасау және пиязды аймақтарға жеткізуді ұйымдастыру тапсырылды. Сондай-ақ пиязды экспорттауға тыйым салу немесе шектеу енгізу туралы мәселені сыртқы сауда мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысында көтеру туралы айтылды.

Сонымен бірге, бақылаусыз экспортқа жол бермеу мақсатында бұл мәселе ведомствоаралық комиссия отырысында қаралғанға дейін фитосанитарлық рұқсат беруді тоқтату туралы шешім қабылданды. 22 шілде ведомствоаралық комиссияның отырысында және ӘМАТ бойынша кеңесте бүгінгі күні пияз экспортына тыйым салудың орынсыздығы туралы айтылды. Өйткені арнайы жүргізілген талдау ішкі нарықта пияз тапшылығы қаупінің жоқтығын көрсетті. Бүгінгі таңда облыстар 34 мың тонна пиязбен қамтамасыз етілген. Бұл ай сайынғы тұтынудың 132 процентін құрайды. Осыған байланысты фитосанитариялық рұқсаттарды беру қайта жаңғыртылуы тиіс.

Сонымен қатар, 22 шілдеде ведомствоаралық комиссия отырысынан кейін өңірлермен селекторлық кеңес барысында Ауыл шаруашылығы министрлігіне баға белгілеу кезінде фитосанитарлық рұқсаттар мен лицензиялау арқылы ішкі нарықты әділ бағамен қамтамасыз ету тетіктерін әзірлеу тағы да тапсырылды. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметімен фитосанитарлық рұқсатсыз пиязды экспорттауға тыйым салу туралы заңнама талаптарының сақталуын қамтамасыз етц және белгіленген тәртіпте жұмысты жалғастыру қажеттігі айтылды.

Және АШМ-ге 15 қыркүйекке дейін ӘМАТ санатынан көкөніс өнімдерінің ішкі нарығын қамтамасыз ету тәуекелдеріне талдау жүргізу тапсырылды.

Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.

тақырып бойынша жаңалықтар

19.12.2024, 11:18 39406

Қазақстанда Венчурлық инвестициялар қорлары қоры құрылады

Премьер-министр Олжас Бектенов венчурлық қаржыландыру саласындағы жетекші сарапшылар, қазақстандық бизнес-қоғамдастық өкілдері және халықаралық әріптестермен кездесу өткізді. Талқылаудың басты тақырыбы жаһандық капиталды тартуға, стартап-экожүйені дамытуға және Қазақстанның өңірлік технологиялар мен инновациялар орталығы ретіндегі ұстанымын нығайтуға бағытталған Венчурлық инвестициялар қорлары қорын құру болды, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Диалогқа шақырылған Стэнфорд университетінің профессоры және венчурлық инвестиция бойынша танымал сарапшы Илья Стребулаев, Andreessen Horowitz серіктесі Малика Аубакирова және Lightspeed Venture Partners серіктесі Ғалым Иманбаев, сондай-ақ DCVC инвестициялар жөніндегі директоры Анна Фокина инновацияларды дамытудағы өз тәжірибелерімен бөлісті. Сарапшылар Қазақстанға елеулі прогреске қол жеткізу үшін әлемдік жетекші венчурлық инвестициялар қорларымен ынтымақтастықты нығайту маңызды екенін атап өтті, бұл инвестицияларды басқарудың озық технологиялары мен озық тәжірибелеріне қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Олар жаһандық капиталды тарту үшін құқықтық инфрақұрылымды нығайтып, стартаптарды дамытудың кейінгі кезеңдерінде қолдауға жағдай жасау қажеттігін атап өтті.

Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев Қазақстан өңірдің барлық венчурлық мәмілелерінің 70%-дан астамын қамтамасыз етіп, Орталық Азияда көшбасшылық ұстанымды иеленіп отырғанын атап өтті. Соңғы бес жылда еліміздегі венчурлық капитал көлемі алты еседен астам өсіп, $80 млн-ға жетті.

Қордың құрылуы Қазақстанның инвестициялар мен технологиялардың халықаралық экожүйесіне интеграциялануына бағытталған елдің венчурлық капитал нарығын дамытудың жаңа кезеңін білдіреді.

Венчурлық инвестициялар қорлары қоры орта мерзімді перспективада жетекші әлемдік, өңірлік және қазақстандық венчурлық қорларға бағытталатын $1 млрд жеке инвестицияларды тартуға бағытталған. Бұл тиімді әртараптандыруды, экономиканы трансформациялау үшін қажетті жаһандық құзыреттер мен аса маңызды технологияларға барынша қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда қордың бастапқы капиталын қалыптастыруға қазақстандық ірі бизнес өкілдерінен $100 млн-нан астам сомаға өтінімдер жиналды.

Қор жұмысында жасанды интеллект, цифрлық денсаулық сақтау және басқа да негізгі технологиялық салаларды қосқанда, перспективалы бағыттарға ерекше назар аударылатын болады. 2030 жылға қарай әлемдік жасанды интеллект нарығы $827 млрд-қа дейін өседі деп болжануда, бұл саланы инвестициялар үшін басым бағыттардың біріне айналдырады.

Премьер-министр Олжас Бектенов Венчурлық инвестициялар қорлары қорын құру озық технологияларға қолжетімділікті ашып қана қоймай, Қазақстанның халықаралық стартаптар мен технологиялар хабы ретіндегі ұстанымын нығайтады деп атап өтті.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев атап өткендей, біз білім мен инновацияға негізделген экономика құрып жатырмыз. Бүгінде Қазақстанда IT секторы белсенді дамып келеді, цифрлық қызметтер экспорты артып, жас мамандар ел ішінде де, шетелде де сұранысқа ие болып отыр. Біздің басты міндетіміз - өзіміздің таланттарымызды сақтап қалуға және жаңа дарындарды тартуға жағдай жасау, стартаптарды дамытудың барлық кезеңінде қолдау және Қазақстанға жаһандық құзыреттерді тарту", - деп атап өтті Олжас Бектенов.

Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.

19.12.2024, 11:16 39326

Астанада Euronews-тің өңірлік кеңсесінің салтанатты ашылуы өтті

Астанада Euronews телеарнасының өңірлік кеңсесі салтанатты түрде ашылды, деп хабарлайды ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің баспасөз қызметінен.

Ашылу салтанатында сөз сөйлеген ҚР Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева Euronews кеңсесінің ашылуы Қазақстанның ақпарат саласы үшін маңызды оқиға екенін атап өтті. Министр бұл тек географиялық ауқымды кеңейту емес, сондай-ақ Қазақстанның бай мәдени мұрасын, заманауи жетістіктерін әлемге көрсетуге берілген жаңа мүмкіндік екенін айтты.

Мемлекет басшысы қазақстандық мәдениетті, туристік және инвестициялық әлеуетті халықаралық деңгейде таныстыруды тапсырған болатын. Менің ойымша, бұл кеңсенің ашылуы осы жұмыстарға жаңа серпін беретіні сөзсіз. Бұл кеңсе мәдениеттер арасындағы диалог алаңына айналып, жаңа идеялар мен креативті шешімдерді ілгерілетуге үлес қосады. Бұл бастама арқылы тек өзара түсіністікті арттыратын ғана емес, жаһандық медиа кеңістікті байытатын жобалар дүниеге келетініне сенімдімін", - деді министр.

Бірлескен ынтымақтастық аясында Euronews 39 миллионнан астам көрерменді қамтыған Көшпенділер ойындарының материалдарын трансляциялады.

Сондай-ақ, қазақ халқының мәдени мұрасы мен инвестициялық жобалары туралы 10 бағдарлама, хабарлар мен сұхбаттар жарияланды.

Қазақтар - Ұлы Дала өркениетінің мұрагерлері, Орталық Еуразиядағы көкпаршы көшпенді халықтардың мемлекеттілік дәстүрінің ізбасарлары. Қазақ хандығы 1465 жылы Алтын Орда күйрегеннен кейін құрылып, кейіннен тәуелсіз мемлекет ретінде қазіргі Қазақстан Республикасының қалыптасуына әкелді. Келесі жылы Қазақстан өз тәуелсіздігінің 35 жылдығын атап өтеді. Қазіргі таңда Қазақстан 20 миллион халқы бар әлемдегі ең ірі 40 экономика қатарынан орын алып, көптеген экономикалық және саяси реформалармен үлгі боларлық жолды көрсетіп отыр. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілігімен бірнеше саяси реформалар табысты жүзеге асырылды. Осы өзгерістердің арқасында бүгін тарихи сәт - Астанадағы Euronews кеңсесінің ашылу салтанатына жиналып отырмыз. Біз Қазақстанның экономикасы, мәдениеті және мұрасы туралы халықаралық аудиторияны ақпараттандыруға бағытталған жұмыстарды жалғастырамыз. Қазақстандық кәсіпкерлермен, суретшілермен және таланттармен жұмыс істеп, Қазақстанның жаңа шындығын және жарқын болашағын көрсететін үш түпнұсқалық телешоу әзірлейміз", - деді өз кезегінде "Euronews" Директорлар кеңесінің төрағасы Педро Варгас.

Ынтымақтастықтың маңызды бөлігі - Euronews academy жобасын жүзеге асыру. Оның аясында отандық журналистерге шетелдік спикерлердің қатысуымен офлайн тренингтер мен мастер-класстар ұйымдастырылатын болады. Бұл қазақстандық БАҚ өкілдерінің кәсіби дағдыларына оң әсерін тигізеді.

Қазіргі уақытта 20 жобаны іске асыру бойынша жұмыс жүргізілуде. Олардың қатарында мәдениет, өнер және өмір салты туралы "Modern Nomads" шоуы, бизнес пен экономикаға арналған өңірлік шоу - "East-West Connect", сондай-ақ өңірлік тұлғалармен сұхбаттар - "Voices from Central Asia" жобалары бар.

18.12.2024, 13:46 45456

Отандық тауар өндірушілермен жасалған офтейк-келісімшарттар саны бір жылда 12 есеге өсті

Премьер-министр Олжас Бектенов "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" АҚ директорлар кеңесінің отырысын өткізді. Негізгі міндет - қор компаниялары тобының мысалында Мемлекет басшысының экономиканы ырықтандыру жөніндегі тапсырмаларының орындалуын қадағалау. Қордың басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов биылғы 11 айдағы өндірістік және қаржылық көрсеткіштер бойынша баяндама жасады, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Қазіргі уақытта "Самұрық-Қазына" АҚ компаниялар тобының инвестициялық портфелі жалпы сомасы 53,5 трлн теңгені құрайтын 130-ға жуық жобаны қамтиды.

Үкіметтің ерекше бақылауында тұрған 44 инвестициялық ірі жобаның іске асырылу барысы қаралды. аталған жобаларға мұнай-газ, мұнай химиясы, энергетика, көлік-логистика және тау-кен секторларындағы салынған қаржының жалпы көлемі 28,8 трлн теңгені құрайды. Бүгінгі таңда 23 жоба бойынша ЕРС-келісімшарттар жасалды, бұл ретте 15 жоба бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізілуде. Қалғандары іске асырудың түрлі кезеңдерінде.

Қордың басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов "Талдықорған - Үшарал" магистралды газ құбырын салу жобасы бойынша жоспарланған 302 шақырымдық газ құбырының 95,5 шақырымы тартылғанын, жұмыстар мерзімінен бұрын жүргізіліп жатқанын баяндады. "Достық - Мойынты" теміржол дәлізін жаңғырту аясында жоспарланған 836 шақырым жолдың 786 шақырымы салынды, бұл да осы кезеңдегі жоспарлы көрсеткіштерден асып түсті. СИБУР және Sinopec "Полиэтилен өндірісі" компанияларымен бірлескен жобаны жүзеге асыру шеңберінде инженерлік дайындық жүргізіліп жатыр.

Президенттің бірлескен инвестициялау құралдарын кеңінен қолдану жөніндегі тапсырмасын орындауда әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асыру үшін жекеменшік компаниялар қаражатын тарту жұмыстары жалғасуда. Осылайша, Қызылорда облысында электр стансасын салу шеңберінде 2024 жылы "Самұрық-Энерго" АҚ мен қатарлық инвестор PIH арасында қуаты 1 ГВт жел электр стансаларын іске қосу жобасын бірлесіп жүзеге асыру туралы - Masdar (БАӘ) компаниясымен бірлескен жоба бойынша инвестициялық келісімге қол қойылды.

Сондай-ақ Шымкент пен Батыс Қазақстан облысында әлеуметтік жағынан аз қорғалған отбасыларға газбен жабдықтау тарифін түзету мәселелерінде қолдау көрсету үшін "Әлеуметтік әмиян" пилоттық жобасының іске қосылуына назар аударылды. Бұл бастама атаулы әлеуметтік және тұрғын үй көмегін алатын азаматтарды қамтиды. Олар үшін тауарлық газға жеңілдік мөлшері есептелген соманың 24%-на жетуі мүмкін.

Қордың басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов "Самұрық-Қазына" АҚ сатып алуларында отандық тауар өндірушілерді қолдау бойынша жүзеге асырылып жатқан шаралар туралы есеп берді. Осы жылдың 11 айында офтейк-келісімшарттар сомасы 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 12 есеге өсіп, 182,3 млрд теңгеге жетті. ОТӨ-мен жалпы 1 трлн теңгеден астам сомаға шарт жасалды, өткен жылмен салыстырғанда өсім 83%-ды құрады. Биылғы қараша айында жосықсыз әлеуетті өнім берушілер тарапынан заңсыз құжаттарды тіркеу мүмкіндігін жою мақсатында ҚР ҚМ МКК электронды шот-фактуралардың ақпараттық жүйесімен интеграциялау қамтамасыз етілді. Премьер-министрдің елішілік құндылық үлесін 82%-ға жеткізу жөніндегі тапсырмасына сәйкес, жоспарлы көрсеткішке 2024 жылдың соңына қарай қол жеткізіледі деп күтіліп отыр.

Премьер-министрге мұнай-газ-химиясы, электр энергетикасы, көлік-логистика, тау-кен, телекоммуникация секторларындағы ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру үшін 2025-2029 жылдары Қордың меншікті қаражатының 3,6 трлн теңгесін қосқанда, шамамен 9,6 трлн теңге инвестициялау жоспарланғаны баяндалды.

Отырыс қорытындысы бойынша бірқатар құжат қабылданды, оның ішінде алдағы кезеңге арналған жұмыс жоспары бекітілді. Қор басшылығы мен қызметкерлерінің пайдалы әсер коэфиценті тауарлар мен қызметтерді сатып алудағы қазақстандық қамту үлесін арттыру бойынша жұмыс тиімділігінің көрсеткішін қамтиды.

18.12.2024, 13:34 45666

Елімізде бидайды терең өңдеу кәсіпорнын салу мәселесін талқыланды

Премьер-министр Олжас Бектенов Dalian Hesheng Holdings Group Co., Ltd. компаниялар тобының басқарма төрағасының орынбасары Ма Хуньхан бастаған қытай делегациясымен кездесу өткізді. Агроөнеркәсіп кешені саласындағы инвестициялық ынтымақтастық мәселелері, сондай-ақ көмір химиясы мен машина жасау салаларындағы өзара іс-қимыл перспективалары талқыланды, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Қытайлық көпсалалы Dalian Hesheng Holdings компаниясы бидайды өңдеу және ашыту саласындағы технологиялық патенттің иегері саналады және озық цифрлық технологияларды пайдаланады. Ақмола облысында бидайды тереңдете өңдеу бойынша тігінен кіріктірілген өнеркәсіптік парк құрылысының жаңа инвестициялық жобасын іске асыру жоспарланып отыр. Бірінші кезеңде инвестиция көлемі $500-800 млн-ды құраса, жобаны іске асырудың екінші және үшінші кезеңдері тағы $1 млрд-қа бағалануда. Алғашқы кезеңде қайта өңдеу қуаты жылына 3 млн тоннаға дейін өсу перспективасымен 1 млн тоннаны құрайды. 2 мыңға жуық жұмыс орны ашылады.

Жобада көмір жылу электр стансасы мен көмір химиясы кешенінің құрылысы да қарастырылған. Көмірді қайта өңдеу нәтижесінде жылына 150-400 мың тонна сұйық аммиак алынады деп күтілуде.

Жалпы, жаңа агрожобаны іске асыру мультипликативті әсер береді, ауыл шаруашылығын жаңғыртуға ықпал етеді, сондай-ақ логистика және сауда секілді еншілес салалардың дамуына серпін береді.

Премьер-министр астық жинауда рекордтық көрсеткіштерге қол жеткізуді ескере отырып, бидайды қайта өңдеуді белсенді түрде арттырудың маңызды екеніне тоқталды.

Қазақстан - аграрлық секторы дамыған ел. Біз қосылған құны жоғары өнім шығаруды арттыруға ұмтыламыз. Бұл - біздің еліміз үшін басым бағыт. Үкімет өндірісті локлизациялауға және озық технологияларды трансферттеуге бағытталған", - деп атап өтті Олжас Бектенов.

Dalian Hesheng қытайлық компаниялар тобы басқарма төрағасының орынбасары Ма Хуньхан өз кезегінде Қазақстандағы ынтымақтастық пен өндірісті дамыту перспективаларын жоғары бағалады. Қолайлы іскерлік ахуал және бизнесті жүргізуге жасалған жағдай атап өтілді. Ма Хуньхан зауыттың құрылысын 2025 жылдың екінші тоқсанына жоспарланып отырғанын айтты.

Сондай-ақ кездесу барысында Dalian Hesheng Holdings Group компаниясының аграрлық бағыт жөніндегі басқарма төрағасы Юй Юфэй, бидай биоферментациясының бірегей технологиясын әзірлеуші және саладағы озық шешімдердің авторы, аға инженер Шу Сонгпо сөз сөйледі.

Кездесу қорытындысы бойынша Премьер-министр мүдделі мемлекеттік органдарға қысқа мерзімде қытайлық әріптестермен инвестициялық келісім жасау бойынша тиісті жұмыстар жүргізуді тапсырды.

17.12.2024, 20:35 53656

Жергілікті бюджеттердің өз кірістері 108%-ға орындалып, 7,2 трлн теңгені құрады

Қаржы вице-министрі Ержан Біржанов Үкімет отырысында 2024 жылдың 11 айындағы қаржы жылының қорытындысын ұсынды. Мемлекеттік бюджеттің кірісі 19 трлн теңге болды, бұл жоспардың 90%-ын құрайды. Республикалық қазынаға 11,8 трлн теңге немесе жоспарланған қаржының 82%-ы түсті, деп хабарлады Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Вице-министрдің айтуынша, негізгі орындалмау жоспардың 76%-ын құрайтын салық түсімдерінің төмендеуіне байланысты.

Жоспарды орындамаудың негізгі себептері өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 10 ай ішінде үшінші елдерден импорт көлемінің 6,5%-ға немесе $2,3 млрд-қа азаюына; негізгі экспорттық металдар бағасының төмендеуіне байланысты, бұл өз кезегінде 602 ірі салық төлеушілер бойынша аванстық төлемдер сомасының 267 млрд теңгеге төмендеуіне әсер етті. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда қосылған құн салығын қайтару 2,5 есе ұлғайып, 981 млрд теңгені құрады. Соған қарамастан салықтар бойынша атқарылмау салықтық емес төлемдердің 1 трлн теңгеге ұлғаюы есебінен өтелді", - деп атап өтті Ержан Біржанов.

Жергілікті бюджеттерге келетін болсақ, олардың өз кірістері 108%-ға орындалды және 7,2 трлн теңгені құрады. Жоспар 525 млрд теңгеге асыра орындалды. Өткен жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда кірістер 26,5%-ға өсті немесе 1,5 трлн теңгеге көп түсті.

Бюджет шығыстары бойынша: мемлекеттік бюджет жоспарланғаннан 94%-ға, республикалық - 96%-ға, жергілікті - 92%-ға орындалды. Республикалық бюджет бойынша сомасы 20,8 трлн теңгеге шығыстар жүргізілді, мұнда әлеуметтік бағыттың басымдығы сақталып қалды.

Мемлекет негізгі әлеуметтік міндеттемелерге:

зейнетақы мен жәрдемақыға - 5,2 трлн теңге ;

өңірлерге субвенцияларға - 4,8 трлн теңге;

міндетті медициналық сақтандыру қорына - 1,6 трлн теңге жұмсады.

Жергілікті бюджеттердің шығыстары 13 трлн теңгені құрады. Шығыстардың негізгі үлесі:

әлеуметтік салаға - 6,6 трлн теңге (51%);

тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа - 1,9 трлн теңге (14,6%);

көлік және коммуникацияға - 1,2 трлн теңге (9,3%);

ауыл шаруашылығына - 750 млрд теңге (5,7%) бағытталған.

Бюджетті атқарудың маңызды компоненттерінің бірі - мемлекеттік сатып алу процесі болып саналады. Оның көлемі 8,8 трлн теңгені құрады. Өткен есепті кезеңде мемлекеттік сатып алудан үнемдеу есебінен бюджет қаражатын оңтайландыру 840 млрд теңгені құрады.

Бұдан басқа, 6,9 трлн теңге бюджет қаражатына 1 460 аудиторлық іс-шара өткізілді. Шамамен 271 млрд теңгеге қаржылық бұзушылықтар анықталып, оның ішінде 221 млрд теңге сомасында қаржылық бұзушылықтар күшін жойды.

Ең көп оқылғаны