Қазақстанда ауаның ластану деңгейі рұқсат етілген шектен үш есе асып түсті
Дүниежүзілік банктің 2022 жылғы зерттеуіне сәйкес, Қазақстанда ауаның ластануы салдарынан жылына 10 мыңнан астам адам мерзімінен бұрын қайтыс болады. Түтін азаматтардың денсаулығын нашарлатып қана қоймай, өнімділіктің жоғалуынан экономикалық зиян келтіруде. 2019 жылы ластанған ауа Қазақстан экономикасына 10,5 миллиард АҚШ доллары көлемінде салмақ түсірді", - делінген хабарламада.
ДДСҰ стандарттары бойынша ауа қандай болуы керек
Ауаның ластануына қатысты проблема бүкіл Орталық Азия мемлекеттерінде бар. Онда бес елдің ешқайсысында ауа дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының қауіпсіздік стандарттарына сәйкес келмейді. Ауаның сапасына PM2.5 ұсақ бөлшектерінің құрамы әсер етеді. Ол автомобильдер сыртқа шығаратын газда кездеседі, ағаш пен көмірді жағу кезінде, сондай-ақ орман өрті кезінде шығарылады.
ДДСҰ бұл бөлшектердің ауадағы концентрациясы бір текше метрге орташа есеппен 10 микрограммнан аспауын ұсынады. Алайда Орталық Азия елдеріндегі ауаның ластануы бұл шектен едәуір асып түседі.
ТМД-дағы ауасы ең лас мемлекет қайсы
2021 жылы Орталық Азиядағы ауаның ластану деңгейі бойынша Тәжікстан тізімді бастады. IQAir рейтингісіне сәйкес әлемдегі, ауа сапасын бақылаудың жаһандық платформасында төртінші орында. Сол жылы Қырғызстан, Өзбекстан және Қазақстан ДДСҰ стандарттарынан тиісінше бес, төрт және үш есе асып түсті. Ауаның ең аз ластану деңгейі Түрікменстанда тіркелді. Онда бөлшектердің жылдық концентрациясы нормадан екі есе асып түсті.
Тәжікстанның астанасы Душанбеде көмірді жағу есебінен жылу өндіретін 24 кәсіпорын жұмыс істейді. Көмірді сондай-ақ басқа 400-ден астам өнеркәсіптік кәсіпорындар пайдаланады. Оған қоса ауаның ластануына үнемі шаңды сыртқа шығаратын цемент зауыты өз үлесін қосуда. Душанбе халқы 2021 жылы AQI шкаласы бойынша "жақсы" ауамен тыныстаған бір күн болған жоқ (22 және 23 мамыр күнгі деректер жоқ). Сонымен қатар жыл ішінде ауаның денсаулыққа "қауіпті" болған төрт күн тіркелді. Мұндай уақытта барлық адамдар ашық ауада жасалатын кез келген істен аулақ болу керек, деп АҚШ қоршаған ортаны қорғау агенттігі кеңес берді.
2021 жылдың барлық күндерінің төрттен бір бөлігінде Душанбедегі ауа "қанағаттанарлық" болды және ластанған ауаға сезімтал адамдарға ғана қауіп төндірді. Алайда қалған уақыт, яғни жылына төрт күннің үшеуінде ауа нашар болды. Ластану деңгейі "сезімтал топтар үшін зиянды емес" деңгейден "қауіпті" деңгейге дейін өзгерді. ТМД барлық елдерінде экология нашарлауда. Орталық Азияның қалған елдері 2021 жылғы жаһандық рейтингте келесідей бөлінді:
- Қырғызстан – 7-орын;
- Өзбекстан – 12-орын;
- Қазақстан – 23-орын;
- Түрікменстан – 44-орын.
Бұл ретте барлық ел өз көрсеткіштерін 2020 жылмен салыстырғанда нашарлатты. Ауа проблемасы жыл бойы болса да, күзде және қыста тіптен өткір мәселеге айналады. Бұл уақытта қалалар көмірмен жұмыс істейтін жылу жүйесінің, сондай-ақ автомобильдерден шығатын газдардың қосылуына байланысты түтінге батып кетеді.
Айырмашылық Алматы мен Бішкекте айқын көрінеді. Қыста бұл қалалар аймақтағы ең жоғары AQI-142 мәнін өзара бөлісті. Жылыну кезінде үзіліс болып, қараша айында түтін "сезімтал топтар үшін зиянды" көрсеткішпен қайта оралады. Алматы мен Бішкекте жазғы айлармен салыстырғанда ауаның қыста ластануының ең үлкен айырмашылығы байқалады. Ол кезде ауа тиісінше төрт және үш есе таза және жақсы болады. 2021 жылдың жылы кезеңінде AQI 50-ден аспай, ауа орташа "жақсы" болды.
Ташкентте (Өзбекстан) және Душанбеде (Тәжікстан) шоғырлану қырғыз және қазақ динамикасынан өзгеше болды. Мұнда ауа жыл бойы нашар болды, ал қыста жазға қарағанда тек 17% және 9%-ке нашарлады. Бұның себебі ластанудың қосымша көздеріне байланысты. Мысалы, шаңды дауылдар, өнеркәсіптік кәсіпорындар немесе жыл мезгіліне қарамастан ластаушы заттар шығаратын пештер. Ташкентте тек үш ай: сәуір, мамыр және маусым айырмашылық болды.
Бұл айларда AQI сәйкесінше 93, 81 және 92 тіркелді. Душанбеде бұл наурыз және сәуір айына сәйкес келді. Тиісінше 100 және 86 индекстері болды. Бірақ бұл көрсеткіштер 101-ге дейін жетсе ауа "сезімтал топтар үшін зиянды" категориясына өтеді. Егер AQI бір жылдағы орташа мәнін қарастыратын болсақ, онда бес астананың ішінде Ташкент пен Душанбе қалаларында ауа "сезімтал топтар үшін зиянды" болды. Бұл белсенді балалар мен ересектер, сондай-ақ тыныс алу аурулары бар адамдар ашық ауада ұзақ уақыт болуды үнемі шектеуі керек дегенді білдіреді.
Түркіменстан астанасы Ашхабадқа келетін болсақ, онда барлық бес мемлекет арасында AQI деңгейі ең төмен болды: жылына орташа есеппен 69. AQI шкаласы бойынша бұл көрсеткіш "қанағаттанарлық" болып саналады.
Ақпарат көзі: sputnik.kz
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
тақырып бойынша жаңалықтар
Қазақстандықтар жаңа жылда 1-4 қаңтар аралығында демалады
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 2025 жылдың қаңтарындағы демалыс күнін ауыстыруды көздейтін бұйрық дайындады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің "2025 жылы демалыс күнін ауыстыру туралы" бұйрығына сәйкес, 2025 жылғы 5 қаңтардағы жексенбі, яғни демалыс күні 2025 жылғы 3 қаңтарға, жұмаға ауыстырылады, деп хабарлайды министрліктің баспасөз қызметінен.
Осылайша, аптасына бес күн жұмыс жасайтын қазақстандықтар 1-4 қаңтар, ал жұмыс аптасы алты күнді құрайтын азаматтар - 1-3 қаңтар күндері демалатын болды.
Демалыс күнін ауыстыру жұмыс уақытын оңтайлы бөлуге және азаматтардың демалысы үшін қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
2024 жылғы 1 қарашада 403 мың адамға атаулы әлеуметтік көмек көрсетілді
2024 жылғы 1 қарашада 76 мың отбасындағы 403 мың адамға атаулы әлеуметтік көмек (бұдан әрі - АӘК) тағайындалды. Биыл осы мақсатқа бюджеттен 54,7 млрд теңге қарастырылған, деп хабарлайды Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің баспасөз қызметінен.
Бұрын хабарланғандай, АӘК-нің негізгі мақсаты - ақшалай төлем түрінде қолдауды жүзеге асыру және отбасының еңбекке қабілетті мүшелерін жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тарту арқылы отбасын қиын өмірлік жағдайдан шығару.
АӘК мыналарды көздейді:
- табысы өңірлік ең төмен күнкөріс деңгейінің 70% - нан аспайтын азаматтарға тоқсан сайын әлеуметтік көмек тағайындау;
- табысы аз отбасылардағы 1 жас пен 6 жас аралығындағы әр балаға 1,5 АЕК (5 538 теңге) мөлшерінде ай сайынғы қосымша төлем беру. 2024 жылғы 1 қарашаға АӘК алушылар қатарынан мектеп жасына дейінгі 126 мың балаға 4,5 млрд теңге сомасына қосымша төлем тағайындалды;
- жұмысқа орналастыру, өз ісін ашуға ниетті отбасыларға гранттар беру, біліктілікті арттыру курстарына жіберу (қажет болған жағдайда) және басқалар арқылы жұмыспен қамтуға жәрдемдесу.
Қазіргі уақытта қазақстандықтар АӘК тағайындауға өтінішті тұрғылықты жері бойынша мансап орталығында, ауыл округінің әкіміне сондай-ақ Электрондық үкімет порталы (egov.kz) арқылы бере алады.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Қазақстанда 21 қарашада радио мен теледидар өшіріледі
Қазақстанда 21 қарашада радио мен теледидар өшіріледі, деп хабарлайды "Қазтелерадио" АҚ баспасөз қызметінен.
Қазтелерадио" АҚ телерадио хабарларын таратудың үздіксіз әрі сапалы болуын қамтамасыз ету мақсатында тоқсан сайын жерсеріктік, цифрлық және аналогты эфирлік желілердің техникалық құралдарында сервистерді жаба отырып, жоспарлы-профилактикалық жұмыстар жүргізеді.
2024 жылдың 21 қараша айында сағат 03:00 мен 17:00 аралығында жерсеріктік, цифрлық және аналогты эфирлік желілердің техникалық құралдарындағы сервистер жабылып, жоспарлы-профилактикалық жұмыстар жүргізіледі. Осыған байланысты, яғни жұмыстар жүргізілген кезде Қазақстанның барлық аумағында телерадиоарналарды ретрансляциялау уақытша тоқтатылады. Уақытша қолайсыздықтар үшін кешірім өтінеміз!", деп көрсетілген хабарламада.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Қазақстанда жиынтық зейнетақының орташа мөлшері 130 000 теңгені құрады
Жыл басынан бастап республикалық бюджеттен 3 трлн 118,2 млрд теңге сомасына зейнетақы төленді, оның ішінде базалық зейнетақы төлеуге - 982,2 млрд теңге, ынтымақты зейнетақы төлеуге - 2 трлн 136 млрд теңге қарастырылды, деп хабарлайды Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің баспасөз қызметінен.
2024 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша зейнеткерлер саны - 2 млн 421 мың адам.
2024 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша жиынтық зейнетақының орташа мөлшері 131 730 теңгені құрады, оның ішінде ынтымақты зейнетақы мөлшері - 89 122 теңге, базалық зейнетақы - 42 608 теңге.
2018 жылғы 1 шілдеден бастап мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі зейнетақы жүйесіндегі өтілін ескере отырып, әр алушыға жеке тағайындалатынын еске саламыз.
Бұл ретте 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ынтымақты жүйеде жұмыс істеген уақыты, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналары (бұдан әрі - МЗЖ) төленген кезеңдер зейнетақы жүйесіндегі еңбек өтіліне қосылады.
Егер азаматтың зейнетақы жүйесіндегі өтілі 10 жыл немесе одан аз болса, сондай-ақ мүлде жоқ болса, базалық зейнетақы ең төменгі күнкөріс деңгейінің 65%-на тең болса, содан кейін 10 жылдан асқан әр жыл үшін оның мөлшері 2 %-ға артады. Ал егер сіздің өтіліңіз 20 жыл болса, базалық зейнетақы төменгі күнкөріс деңгейінің 85 %-ын құрайды. Еңбек өтілі 30 жыл немесе одан көп болса, күнкөріс деңгейінің ең жоғарғы мөлшерінде яғни 105% белгіленеді.
Егер бір ай ішінде міндетті зейнетақы жарналары Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына бірнеше рет аударылса, жинақтаушы жүйеге қатысу мерзімі бір айды құрайды.
Осылайша міндетті зейнетақы жарналары неғұрлым тұрақты және толық көлемде аударылатын болса, зейнет жасына жеткенде базалық зейнетақы төлемдерінің мөлшері соғұрлым көп болады.
Өз кезегінде азаматтың жасына байланысты зейнетақы төлемдерінің мөлшері 1998 жылғы 1 қаңтардағы жұмыс өтіліне (кем дегенде 6 ай қажет) және зейнеткерлікке дейінгі кезеңдегі орташа айлық табысына байланысты болады.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.