Теңгенің әлсіреу себептері Ұлттық Банкте аталды

Белгіленген мұнай бағасының құны бірнеше себептерге байланысты төмендегенін атап өткен жөн, олардың негізгі себептері: энергия тасымалдаушылары нарығындағы артық ұсыныстың болжамдары және АҚШ президенті Байден әкімшілігінің стратегиялық мұнай қорларын сату ниеті. Кейін жағдай тек нашарлай түсті: стратегиялық мұнай қорларын үйлестіре пайдалану қаупі күшейді. Кеше АҚШ президенті Энергетика министрлігіне отын бағасын төмендету үшін стратегиялық мұнай резервінен 50 млн баррель мұнай шығаруға дайындалу туралы тапсырма берді, оның 32 млн баррелі болашақта толықтырылатын болады. Ақ үй АҚШ-пен бірге Ұлыбритания, Қытай, Үндістан, Оңтүстік Корея және Жапония сияқты басқа да бірқатар елдердің осындай қадамға баратынын атап өтті. Еуропа мен АҚШ-ты қамтыған COVID-19-дың жаңадан өршуі байқалады. Бүкіл әлем Еуропа елдерінің қатаң шектеу шараларын енгізуге мәжбүр болғанын бақылауда. Осының аясында Brent сұрыпты мұнайдың құны бір баррель үшін ең төменгі мән – 77,58 АҚШ долларына жетті. Кеше айтарлықтай түзетуден кейін бір баррель үшін 86,4 доллар белгісіне жеткеннен кейін мұнай бағасы 26 қазанда 8,2%-ға дейін құлдырады", - деді ол.

Жоғарыда аталған факторлар, теңгені қоса алғанда, дамушы елдер валюталарының әлсіреуіне алып келді. Өткен аптаның жұма күні түрік лирасы 15,5%-ға, Мексика песосы 2,2%-ға, Оңтүстік Африка ранды 1,4%-ға әлсіреді. Украина төңірегіндегі геосаяси белгісіздік, Беларусь көші-қон дағдарысы, сондай-ақ Қарабақ қақтығысының ушығуы аясында Ресей рублі 1,5%-дан астам жоғалтып, бір АҚШ доллары үшін 75 рубльге дейін әлсіреді. Жалпы алғанда, қарашаның басынан бастап дамушы елдер валюталарының индексі 3,8%-ға төмендеді, ал АҚШ долларының DXY индексі дамыған елдердің валюталарына қарсы 2,5%-ға нығайды. Теңге өткен аптаның жұма күнінен бастап 0,4%-ға, қарашаның басынан бастап 1,2%-ға әлсіреді", - деді Молдабекова.

Экономикалық белсенділіктің қалпына келуі аясында импортың өсуі жалғасуда. Осы жылғы 9 айдың нәтижесі бойынша, Ресейден әкелінетін импорт 2020 жылдың 9 айымен салыстырғанда 24,7%-ға ұлғайып, 12,1 млрд АҚШ долларына жетті. Биылғы үшінші тоқсанның ғана нәтижелері бойынша, Ресейден әкелінетін импорт 2020 жылғы үшінші тоқсанмен салыстырғанда 29,2%-ға ұлғайып, 4,5 млрд АҚШ долларына жетті. Жалпы импорттағы РФ-ның үлесін ескерсек, Ресей рублінің әлсіреуі теңгеге теріс әсер етті. Дамушы елдердің басқа валюталарымен салыстырғанда, геосаяси фонның нашарлауы да рубльдің барынша елеулі әлсіреуіне және рубль-теңге паритеті 6,0-ден 5,8-ге дейін ауысуына алып келді. Бұл соңғы күндері теңгеге қосымша қысым жасады", - деді сарапшы.

Сұраныстың өсуі биржадағы валюта бағамдары мен айырбастау пункттеріндегі валюта бағамдары арасындағы айырмашылықтың (спред) артуына алып келгенімен, қолма-қол доллардың жетіспеушілігі байқалмайтынын атап өтемін. Айырбастау пункттеріне сату көлемін және сату бағамын банктер дербес белгілейді. Нарықтық бағам қалыптасуы жағдайында жоғары сұраныс пен шектеулі ұсыныс шетел валютасының тапшылығына емес, теңге бағамының осы сұраныс пен ұсынысты теңгеретін деңгейге дейін әлсіреуіне алып келеді", - деп түсіндірді ҚР ҰБ төрағасының орынбасары.

Кешегі сауда-саттықтың жабылу қорытындысы бойынша, экспорттаушы дамушы елдердің валюталары мұнай бағасының өсуі аясында біршама нығайды. Экономикалық белсенділіктің тұрақты қалпына келуі және импорттың өсуі – шетел валютасына сұраныс көлеміне әсер ететін объективті факторлар. Шетел валютасын ұсыну көлеміне тікелей әсер ететін теңгерімді фактор мұнай бағасы болып табылады. Көптеген сарапшылардың пікірінше, мұнай нарығы кейбір елдердің қара алтынның стратегиялық қорларын сату ниетіне "асыра жауап берді" және энергия тасымалдаушылардың бағасы тым төмендеп кетті. Жаңалықтардағы мұнай нарығындағы кешегі айтарлықтай түзету АҚШ тарапынан стратегиялық мұнай қорларын нақты сату – нарық күткеннен аз болғанын көрсетуі осыған дәлел бола алады. Сонымен қоса, ОПЕК+ белгіленген мұнай бағасының қысымына және елдердің стратегиялық қорларды әлеуетті пайдалануына жауап ретінде мұнай өндіру көлемін ұлғайту жоспарын қайта қарауға дайын екенін мәлімдеді, бұл мұнай нарығын ұстап тұрады, тиісінше теңгеге де қолдау көрсетеді", - деп түйіндеді Молдабекова.