Ғалымдар Қазақстандағы киіктің өсіп келе жатқан популяциясын қорғауға шақырды
Киік - Қазақстанның визит карточкасы, біздің еліміз оның популяциясын қалай сақтайтынын бүкіл әлем бақылайды.
Киік - Қазақстанның визит карточкасы, біздің еліміз оның популяциясын қалай сақтайтынын бүкіл әлем бақылайды, деп атап өтті ҚР БҒМ Зоология институтының териология зертханасының меңгерушісі Алексей Грачев. Сондықтан оның санын басқару мәселесінде ешқандай жағдайда асығыс шешім қабылдауға болмайды, дейді ғалымдар.
Институттың көпжылдық зерттеулері көрсеткендей, осы жылдар ішінде киіктер мен үй жануарлары арасында ерекше бәсекелестік болған жоқ. Ақбөкендер мал жемейтін көптеген өсімдіктерді жейді, ал жалпы азық-түлік қоры үй және жабайы тұяқтылар үшін жеткілікті.
Айта кетейік, қазіргі уақытта әлеуметтік желілерде киіктердің Орал популяциясы бойынша оның санының өсуіне және жайылымдар мен суаттарға байланысты үй жануарларымен бәсекелесуге байланысты мәселелер көтерілуде. ҚР БҒМ ҒК"Зоология институты" РМК-да бұл жағдайға алаңдаулы.
Ғалымдардың айтуынша, киіктер көшпелі өмір салтын ұстанады, сондықтан жайылымдарға жүктеме деңгейі жоғары емес. Үнемі қозғала отырып, олар шөптің аз ғана бөлігін жейді, бұл басқа да жануарлардың жайылымдарды қайта пайдалануына мүмкіндік береді.
Зоология институтының кең ауқымды зерттеулері киіктер мен үй тұяқтыларының саны ең көп болған жылдары (30-40 жыл бұрын) жүргізілген болатын. Қазақстанда үй жануарларының саны 1990 жылдары күрт төмендеді және мал жаю негізінен киіктер жүрмсейтін елді мекендердің маңында жүргізіледі. Қазіргі жағдай қандай екенін ғалымдар нақты айта алмайды, өйткені қазіргі уақытта бұл мәселені зерттеу үшін арнайы мемлекеттік бағдарламалар жоқ. Сондықтан Зоология институты, ең алдымен, қандай да бір шешім қабылдамас бұрын, мәселені егжей-тегжейлі зерделеу қажет деп есептейді.
Мемлекет өз уақытында киіктердің санын қалпына келтіру үшін үлкен ресурстар жұмсады. Қазір ол тек қалпына келтіру сатысында, яғни ол әлі де максимумға жеткен жоқ. Егер киіктердің ең көне популяция екенін ескерсек, кім кімнің жерін тартып алды деген заңды вұрақ туындайды. Жеке популяцияларды пайдалану туралы әңгіме, егер олар белгілі бір санға жеткен болса, екі ұшы бар таяқ болып табылады, өйткені егер сіз бір популяцияны қолдансаңыз, басқалары қорғалмаған болады, браконьерлік факторы артады. Сондықтан бұл мәселеге байыпты қарау керек. Жыл сайын киіктердің санын, олардың орналасуын есепке алу жүргізіледі, бірақ оларды зерделеу бойынша арнайы бағдарлама жоқ", - дейді Алексей Грачев.
20 ғасырдың 60-жылдары киіктердің саны, мамандардың айтуынша, 600-800 мыңға, 90 – жылдары миллионға жуық дараққа жетті. 2015 жылы киіктер қырылды, содан бері тиісті зерттеулер жүргізу бастамаларына қарамастан, бұл мәселе шешілген жоқ. Мамыр айында ақбөкендердің тағы да белгісіз себептермен өлуі мүмкін деген қауіп бар. Ақыр соңында, бұл түр үшін ең осал кезең: мамыр айында олардың төлдеу кезеңіне сай келеді, сондықтан аналықтары қыста ғана емес, төлдеуге байланысты да әлсірейді.
Сондықтан, Алексей Грачевтің айтуынша, қазір киіктерді жоғары деңгейде зерттеу мәселесін Экология министрлігі мен ҚР Білім және ғылым министрлігінің бірлескен күш-жігері арқылы ғана шешу қажет.
Ең алдымен, ол киіктің Орал популяциясының тарихи таралу аймағы шегіндегі жерлердің нысаналы мақсатына, түрдің экологиялық ерекшеліктері мен оның табиғи мекендеу орындарын ескере отырып, ретроспективті талдау жүргізу қажет деп есептейді.
Екіншіден, ақбөкен үшін суаттармен қамтамасыз етілуіне талдау жүргізу, жергілікті жердің гидрологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, жасанды суаттар жасау мүмкіндіктерін зерделеу қажет.
Үшіншіден, жайылымдардың қазіргі заманғы азықтық сыйымдылығын және киіктің оңтайлы санын айқындау қажет. Төртіншіден, азық пен суаттарға қатысты үй жануарларымен бәсекелестік дәрежесін, сондай-ақ киіктердің ауыл шаруашылығы алқаптарына келтірген ықтимал залалын анықтау қажет.
Сонымен қатар, түрдің ресурстарын сақтау мен басқарудың стратегиялық негізіне айналатын түрдің негізгі биологиялық және экологиялық параметрлерін (санын, жыныстық және жас құрамын, аумақтық таралуы мен маусымдық көші-қонды, шектеулі факторларды, популяцияның дамуын модельдеуді анықтау) анықтау қажет.
Киік өте қауіпті түр ретінде халықаралық табиғатты қорғау одағының Қызыл тізіміне "Құрып кету қаупі төнген жабайы флора мен фауна түрлерімен халықаралық сауда жөніндегі Конвенцияның (СИТЕС)" 2-қосымшасына және "Жабайы жануарлардың қоныс аударатын түрлерін сақтау жөніндегі Конвенцияның" 2-қосымшасына енгізілді.
Қазіргі уақытта Қазақстандағы киіктердің саны қалпына келтіру сатысында тұр және қазіргі уақытта қандай да бір алып қою туралы сөз бола алмайды", - деп атап өтті Алексей Грачев.
Киік - брендтердің бірі, Қазақстанның визит карточкасы, оның популяциясының негізгі бөлігі бізде тұрады. Бүкіл әлем бізге оны қаншалықты сақтайтынымызға қарайды. Көптеген халықаралық деңгейдегі ғалымдар киікті құтқаруды "қазақстандық ғажайып" деп атайды, өйткені олардың айтуынша, әлемде мұндай жағдай жоқ, оны жойылу қаупінде болған кезде құтқару үшін оның дарақтарының санаулы ғана саны қалады. Соған қарамастан, біздің елімізде өз өмірін ақбөкенді сақтауға арнаған адамдар мен мамандар табылды", - деп түйіндеді сарапшы.
Анықтама үшін, Қазақстандағы киік Батыс Қазақстанда, Еділ мен Орал арасында, Үстіртте – ішінара Маңғыстауда, сондай-ақ Ақтөбе мен Атырау облыстарында мекендейді. Ақбөкендердің ең көп саны - Қарағанды, Ақмола, Қостанай облыстарында мекендейтін Бетпақдала популяциясы.
Алексей Грачевтің айтуынша, ақбөкендер экожүйеде үлкен рөл атқарады. Мысалы, тұяқтармен олар топырақты қопсытады, оған ылғал мен өсімдіктердің өсуіне қажетті барлық заттарды береді.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
тақырып бойынша жаңалықтар
Ағымдағы жылдың 10 айында сібір жарасының жиілігі екі есе төмендеді
Қазақстанда 2024 жылдың соңғы 10 айында сібір жарасымен сырқаттанушылық өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда екі есе төмендеді, деп хабарлайды ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің баспасөз қызметінен.
Ағымдағы жылы барлығы 17 жағдай тіркелді.
Сібір жарасы - бұл ауыл шаруашылығы жануарларына және жабайы аңдарға, сондай-ақ адамдарға әсер ететін аса қауіпті инфекциялық ауру. Ауру көбінесе ауыр ағыммен өтеді және өлімге әкелуі мүмкін. Ол септикалық, ішек және өкпе түрін қоса алғанда, тері немесе жалпыланған түрде өтеді. Сібір жарасының қоздырғышы - топырақта жылдар бойы сақталатын сібір жарасы микробы. Инфекция ауру жануарлармен, олардың етімен және мал өнімдерімен, сондай-ақ топырақ арқылы байланыс болған кезде туындайды.
Аурудың инкубациялық кезеңі бірнеше сағаттан 14 күнге дейін, бірақ көбінесе симптомдар инфекциядан кейін 3-6 күннен кейін пайда болады. Оларға жалпы әлсіздік, жоғары температура, лимфа түйіндерінің ісінуі және жүрек соғуының жоғарылауы жатады. Адам сібір жарасы ауруымен ауыратын жануарлардан жұқтыруы мүмкін, оларға ірі қара мал, жылқы, есек, қой, ешкі, бұғы, түйе жатады", - деп хабарлады Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Ұлттық Қоғамдық денсаулық сақтау орталығы.
Инфекция жануарларға күтім жасау, сою, етті өңдеу кезінде, сондай-ақ мал шаруашылығы өнімдерімен - тері, мех бұйымдары, жүн, қылшықтармен жұмыс істеген кезде болуы мүмкін. Бұл жағдайда споралар жылдар бойы, соның ішінде топырақта да сақталуы мүмкін. Жермен байланыс арқылы споралар терідегі микрожарақаттарға түседі, бұл сібір жарасының тері түрінің дамуына әкеледі.
Тері түрі сібір жарасының барлық жағдайларының басым көпшілігін (98-99 %) құрайды. Аурудың карбункулозды түрі жиі кездеседі, оның айналасында қызыл түсті айқын қабынған шеңбер түріндегі қара, ауыртпалықсыз тығыз қотыр пайда болады. Сібір жарасының алдын алу үшін жеке ауыл шаруашылығы малы бар адамдар жеке гигиена шараларын сақтауы, жануарларды вакцинациялауы, ветеринариялық куәландырусыз ауру (өлген) жануарларды өз бетінше союды ұйымдастырмауы қажет", - деп ҰҚДСО-да ұсынымдар берді.
Ет және ет өнімдерін санитариялық-ветеринариялық бақылау жоқ белгісіз жерлерде сауда жасайтын жеке тұлғалардан сатып алуға болмайды. Базарларда ет сатып алу кезінде өнімнің қауіпсіздігін растайтын "ветеринариялық қорытынды" талап етілуі керек. Мал шаруашылығы шикізатын өңдеумен, тасымалдаумен және сатумен айналысатын жұмысшылар жеке гигиена және алдын алу шараларын сақтауы қажет.
Бұл қауіпті инфекцияның алдын алудың маңызды шарасы - жануарларды вакцинациялау.
Ет комбинаттарының қызметкерлеріне, ветеринариялық қызметкерлерге, сібір жарасының қоздырғышымен жұмыс істейтін зертханалардың қызметкерлеріне вакцинамен профилактикалық егулер алу қажет.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
2 қарашада Астанада Ауыл шаруашылығы жәрмеңкесі басталады
2 қарашадан бастап Нұрғиса Тілендиев даңғылы, 12а мекенжайында орналасқан "Koktal" СОО-да ауыл шаруашылығы жәрмеңкесі өтеді, деп хабарлайды Астана әкімдігінің баспасөз қызметінен.
Келушілер Қазақстанның бірқатар өңіріндегі жергілікті фермерлер мен өндірушілерден жаңа өнімдерді сатып ала алады. Соның ішінде: жаңа піскен көкеністер мен жемістер, сапалы ет, ұн өнімдері және басқа да көптеген ауылшаруашылық өнімдері.
Жәрмеңке әр демалыс күндері сағат 10.00-ден 22.00-ге дейін 2 қарашадан бастап өтеді.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
"Медеу" мұз айдынының жаңа маусымы 2 қарашада ашылады
Алматыда 1 қарашада "Медеу" мұз айдыны техникалық режимде іске қосылады, оған барлық тілек білдірушілер сеанс кестесіне сәйкес бара алады. 2 қарашада "Медеу" биік таулы мұз айдынында жаппай сырғанаудың жаңа маусымының салтанатты ашылуы өтеді, деп хабарлайды Алматы қаласы әкімдігінің баспасөз қызметінен.
Салтанатты ашылу бағдарламасы сағат 12:00-ден 15:30-ға дейін жалғасады.
Келушілер үшін қазақстандық эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерттік бағдарлама қарастырылған. Кешкі сағат 17.00-ден 20.00-ге дейін қонақтар конкурстарға қатысып, кешті жүргізуші мен диджейдің сыйлықтарын алады және дискотекаға қатысады.
Жаңа маусымда келушілерді күнделікті жаппай сырғанау сеанстары, мерекелік іс-шаралар және спорттық жарыстар күтеді. Ниет білдірушілер конькиді жалға алып, демалыс аймағын пайдалана алады. Қонақтарға ыңғайлы болу үшін мұз айдыны аумағында фастфуд пункттері ұйымдастырылады.
Алматы қаласы спорт ғимараттарының дирекциясы қала тұрғындары мен қонақтарына кассалардағы кезектерді болдырмау және турникет жүйесі арқылы жылдам өтуді ұйымдастыру, кептелістер мен тұрақ қиындықтарын болдырмау үшін билеттерді www.medeu.kz ресми сайт арқылы сатып алуды және қоғамдық көліктерді пайдалануды ұсынады.
Ашылу күні №12 автобус бағытын "Медеу" биік таулы мұз айдынына дейін ұлғайту жоспарлануда. Автобустар жұмыс күндері сағат 8:00-ден 00:00-ге дейін және демалыс күндері сағат 8:00-ден 01:00-ге дейін жүреді.
Көлік жүретін орындарды 2GIS қызметінен табуға болады.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
850 дронның көмегімен Алматыда Республика күніне орай анимациялық шоу ұйымдастырылды
2024 жылғы 25 қазанда Алматыда Республика күнін мерекелеуге орайластырылған дрондар шоуы өтті. Қаланың мыңдаған тұрғыны мен қонағы ұмытылмас көріністі тамашалау үшін Абай алаңы мен Астана алаңына жиналды, деп хабарлайды Алматы қаласы әкімдігінің баспасөз қызметінен.
Дрондар шоуына 100 мыңнан астам адам қатысты.
Абай алаңында 40 мыңнан астам адам, Астана алаңында 60 мыңнан астам адам болды.
Абай алаңынан 500-ден астам дрон синхронды түрде көкке көтеріліп, бірегей 3D визуалды бейнелер жасады. Инсталляциялар ұлттық мәдениеттің элементтерін және ел тарихындағы маңызды сәттерді бейнелеп, бірлік пен мақтаныш рухын ерекше бейнеледі. Жарық шоуы музыкалық шығармалармен сүйемелденді.
Қала тұрғындары мен қонақтары Қазақстан картасын, аңызға айналған Алтын Адамды, ноталар мен домбыраны, көк байрағымызды, Алматының бірегей флорасының символы - қызғалдақты, күш пен бостандықты бейнелейтін керемет қар барысын және Алматы алмасы - апортты, қаланы көрнекті ғимараттары мен тауларын қызықтады.
Кейін 21:30-да Астана алаңынан аспанға тағы 350 дрон көтерілді. Көкте бостандық пен тәуелсіздіктің символы іспетті қалықтаған бүркіттің бейнесі, Қазақстан картасы,"КөкТөбе" телемұнарасы, аспалы жол және Алматының танымал көрікті жерлері, бейбітшілік пен отбасылық игіліктің символы - шаңырақ, қалаға және жалпы біздің елге деген сүйіспеншіліктің белгісі ретінде жүректер бейнеледі. Одан бөлек, "25 қазан - Республика күні құтты болсын!" деген құттықтау сөзі пайда болды.
Астана алаңындағы шоу шамамен 20 минутқа созылды және демеушілер есебінен ұйымдастырылды.
Ұйымдастырушылар дәстүрлі отшашудың орнына дрондарды пайдалану - мерекелеудің инновациялық тәсілі ғана емес, сонымен қатар технологиялық даму мен экологиялық бастамаларға деген ұмтылыстың символы болғанын атап өтті. Бұл шешім қоршаған ортаға әсерді азайта отырып, бірегей визуалды эффектілерді жасауға мүмкіндік берді.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.